Son Düzenlemeler Işığında Cebri Satış

7343 sayılı “İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 30.11.2021 tarihinde, “İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Elektronik Ortamda Yapılacak Satışların Usulü Hakkında Yönetmelik” ise 08.03.2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile cebri satış, ihalenin feshi, rızaen satış, çocuk teslimi, çocuk ile şahsi ilişki kurulması gibi birçok alanda değişiklikler yapılmış olup makalenin konusunu cebri satışlar ve ihalenin feshi davalarında yapılan değişiklikler oluşturmaktadır.

Kanun ile getirilen önemli yeniliklerden ilki cebri satış usulüne ilişkindir. Daha önce her ne kadar satışlara, ihale başlamadan önce elektronik ortamda teklif vermek mümkün olsa da satışlar fiziki ortamda tamamlanıyordu. Ancak artık bu ikili sistem kaldırılmış olup cebri satışlar sadece elektronik ortamda yapılacaktır. Yönetmelik gereği, Bakanlıkça resmi internet sitesinden elektronik satış uygulamasına geçileceği duyurulan Ankara Batı (Sincan) Adliyesi icra müdürlükleri ve satış memurluklarında 15.03.2022 tarihinde; Ankara, Bursa ve Kayseri ili ve bu illerin tüm ilçe adliyesi icra müdürlükleri ve satış memurluklarında 01.06.2022 tarihinde ihaleler elektronik ortamda yapılmaya başlanmıştır. Uygulamaya geçilmeyen yerlerdeki hacizli malların satışı ile uygulamaya geçilen ancak geçiş tarihinden önce haczedilmiş olan malların satışında değişiklik öncesi hükümler uygulanacaktır.

SATIŞ İSTEME SÜRELERİNE İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER:

Kanun değişikliği ile getirilen bir diğer düzenleme ise satış isteme sürelerine ilişkindir. Daha önce taşınırlar için altı ay, taşınmazlar için ise bir yıl olan satış isteme süreleri değiştirilen 106/1.madde ile “Alacaklı veya borçlu, hacizden itibaren bir yıl içinde haczolunan malın satışını isteyebilir. Borçlunun üçüncü şahıslardaki alacağı da bu hükme tabidir.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu madde ile hem taşınır hem taşınmazlar için satış isteme süreleri bir yıl olarak düzenlenmiş olup madde metninde değinilen bir diğer husus da borçlunun üçüncü şahıslardaki alacaklarına ilişkin yapılan düzenlemedir. Daha önce taşınır hükmünde görülen üçüncü şahıslardaki alacakların haczi (89 ihbarnamesi) halinde altı ay olan süre de bir yıl olarak değiştirilmiştir.

Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir diğer husus mad.150/e’de taşınır rehnin satışı için altı ay, taşınmaz rehnin satışı için bir yıllık süre içerisinde satış talep edilmesinden bahsedildiğinden ve bu maddede bir değişiklik/atıf yapılmadığından ve de mad.106/1 madde içeriğinde “hacizden itibaren” ve “haczolunan mal” ibareleri kullanıldığından taşınır rehnine ilişkin sürelerin değişmediği ve karışıklığa sebebiyet verebilecek bu hususun mahkeme kararları ve uygulama ile şekilleneceği kanaatindeyim.

Mad.160/2 ile alacaklıya tanınan satış isteme süresi uzatılmıştır: “Bir yıllık süre içinde satışı istenip de arttırma sonucu satışı gerçekleştirilemeyen mahcuz hakkındaki satış isteme süresi, satış isteyen alacaklı bakımından yukarıda belirtilen bir yıllık sürenin sona ermesinden itibaren bir yıl daha uzar.” Örneğin haciz tarihinden dokuz ay sonra usulüne uygun olarak alacaklı tarafından satış talep edilmiş ancak ikinci arttırmada da koşulların oluşmaması ya da satış bedelinin ödenmemesi gibi sebepler ile satış yapılamamış ise alacaklının kalan üç aylık satış isteme süresi bir yıl uzayacak ve toplamda bir yıl üç ay süresi olacaktır. Madde metninden anlaşıldığı üzere, sürenin uzaması sadece alacaklı için tanınmış olup borçlunun mad.111/a uyarınca kendisinin satışı talep etmesi halinde süre bir yıldır.

SATIŞ TALEBİ VE AVANSLARA İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER:

Satış talebi ile birlikte kıymet takdiri ve satış giderlerinin tamamının peşin olarak yatırılması gerekmektedir. Sicile kayıtlı motorlu kara araçları bakımından ise muhafaza, kıymet takdiri ve satış talebinin birlikte yapılması ve giderlerin tamamının peşin olarak yatırılması gerekmektedir. Bu madde ile araç satış süreçlerinin hızlandırılması amaçlanmaktadır. Peşin olarak yatırılan avansın eksik olduğunun anlaşılması halinde icra müdürü tarafından on beş gün süre verilir ve bu sürede eksiklik tamamlanmaz ise satış talebinde bulunulmamış sayılır. Satış talebi, ancak teklif verme başlamadan önce ve bir defa geri alınabilir.

Değişiklik öncesinde İcra İflas Kanunu’nda yatırılması gereken satış avansına ilişkin bir açıklık bulunmamakta olup yönetmelik ile aynı gün Resmi Gazete’ de yayımlanan Satış Gider Tarifesi ile bu belirsizlik çözüme kavuşturulmuştur.

Tarifeye göre; taşınmaz mallar için 5.780,00TL, taşınır mallar için 840,00TL, sicile kayıtlı motorlu kara araçlarından otomobil ve diğer yük vasıtaları için 2.880,00TL, kamyonet, minibüs, midibüs, arazi taşıtı için 3.110,00TL, kamyon, otobüs, çekici (tır) için 3.930,00TL, iş makineleri, römork, çekici + römork için 4.470,00TL olarak belirlenmiştir. “Tarifenin yürürlüğe girdiği tarihten önce satış talep edilmiş olmasına rağmen kıymet takdiri ile muhafaza ve satış giderlerinin tamamının yatırılmadığı hallerde bu tarifenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde tarifede belirlenen giderlerin yatırılması zorunludur. Bu süre içinde giderler peşin olarak yatırılmazsa satış talebi vaki olmamış sayılır.”

ELEKTRONİK ORTAMDA YAPILACAK SATIŞ USULÜ

Satışlar Uyap ile entegre Elektronik Satış Portalı üzerinden yapılacaktır. Açık arttırmada teklif verme süresi yedi gündür. Teklif verme süresinin bitimine kadar borcun tamamen ödenmesi halinde satış durdurulur. Teklif verenlerin kişisel bilgileri, arttırma süresi içinde bilişim sistemini işleten kamu görevlileri hariç hiç kimse tarafından görülemeyecek ve bilişim sisteminde gösterilmeyecektir. Bu düzenleme kişisel verilerin korunmasını ve ihaleye girenlerin/alıcıların baskı altına alınmasını engellemek maksadıyla getirilmiştir. Kanun değişikliği öncesinde teklifler arasında ne kadar fark olacağına dair bir düzenleme bulunmamakta idi. Yeni değişiklik ile bu hususta da düzenleme getirilmiş olup teklifler arasındaki fark, malın muhammen bedelinin binde birinden ve her halde yüz Türk Lirasından az olamayacaktır. Elektronik ortamdaki arttırma sırasında en yüksek teklifi veren, arttırma süresi içinde kendisinden yüksek bir teklif verilmedikçe teklifini çekemez ve teminatını alamaz. Son on dakika içerisinde yeni bir teklif verilmesi halinde açık arttırma bir defaya mahsus olmak üzere on dakika uzatılır. Elektronik Satış Portalında yapılacak ihalelere fesat karıştırılmasını önlemek maksadı ile yeni düzenlemeler getirilmiş olup portalın işleyişini ya da güvenliğini tehlikeye sokan veya satış portalına erişimi engelleyen ya da zorlaştıran eylemlerde bulunan gerçek ve tüzel kişilerin, satış portalına girişi Adalet Bakanlığınca üç ay süreyle engellenecektir. Ayrıca portala ilişkin bakım, onarım, güncelleme ve iyileştirme çalışmaları ihalenin geçerliliğini etkilemeyecektir.

SATIŞ GÜNLERİ, SATIŞ İLANI VE ŞARTNAMEYE İLİŞKİN HÜKÜMLER:

İkinci arttırmanın başlangıç tarihi, birinci arttırmanın bitiş tarihinden itibaren bir ayı geçmeyecek şekilde belirlenir. Satış gün ve saatleri, arttırmaya başlangıç tarihinden en az on beş gün önce ilan edilecektir. İlanın şekli ve gazete ile yapılıp yapılmayacağı icra dairesi tarafından ilgililerin menfaatine en uygun şekilde belirlenecektir. Yönetmeliğin ekinde örnek mahiyetinde ilan, şartname örnekleri bulunmaktadır.

Kanun değişikliği öncesi ihaleye katılmak isteyenlerden alınan yüzde yirmi oranındaki teminat yüzde ona indirilmiştir. Nakit teminat yatırılacak ise, teminatın en geç arttırma süresinin bitiminden önceki gün saat 23:30’a kadar satışı yapan icra dairesinin banka hesabına yatırılması, teminat mektubu sunulacak olması halinde ise, kesin ve süresiz banka teminat mektubunun en geç arttırma süresinin bitiminden önceki iş günü mesai bitimine kadar satışı yapan icra dairesine tevdi edilmesi zorunludur.

En yüksek teklifi veren ihale alıcısının süresi içinde ihale bedelini yatırmaması halinde, teminat iade edilmeyerek öncelikle satış masrafından düşülmek üzere alacaklarına mahsuben hak sahiplerine ödenecektir. Kanun değişikliği öncesinde, en yüksek teklifi veren, ihale bedelini süresi içerisinde yatırmaz ise 2.sıradaki en yüksek pey verene teklif yöneltiliyor idi, kanun değişikliği ile bu uygulama kaldırıldı. Asgari ihale bedelinin teklif edilmemesi nedeniyle ihalenin yapılamadığı veya en yüksek teklif verenin ihale bedelini yatırmaması sebebiyle ihalenin iptal edildiği hallerde ikinci arttırma ilk arttırmadaki şartlar çerçevesinde tekrar yapılacaktır.

İhale bedelinin en geç 7 gün içinde ödenmesi gerekmekte olup bu süre ihalenin gerçekleştiğine ilişkin tutanağın elektronik satış portalında ilan edildiği tarihten başlar. Bu arttırma sonuç tutanağı örneği de yönetmelik ekinde yayımlanmıştır.

İHALENİN FESHİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER:

Kanun değişikliği öncesinde tapu sicilindeki ilgililerin ihalenin feshini isteyebilecekleri düzenlenmiş iken değişiklik ile daha genel bir ibare getirilerek hacizli malın resmi sicilinde kayıtlı ilgililer ve sınırlı ayni hak sahiplerinin de ihalenin feshini isteyebilecekleri düzenlenmiştir. Satış isteyen alacaklı, borçlu, resmi sicilde kayıtlı ilgililer ile sınırlı ayni hak sahipleri dışında kalan kişilerce (örneğin pey sürmek suretiyle ihaleye katılanlar) ihalenin feshi şikayetinde bulunulması halinde ihale bedeli üzerinden binde 68,31 oranında nispi harç ödemeleri gerekmektedir. Bu harcın yarısı peşin olarak yatırılır, şikayetin kabulü halinde yatırılan tutar diğer taraflardan talep edilemez, talep halinde kendisine iade edilir, şikayetin reddi halinde ise kalan yarısı kendisinden tahsil edilir. Yine yukarıda sayılan kişiler dışında kalan kişilerce ihalenin feshi şikayetinde bulunulması halinde bu kişilerden ihale bedelinin yüzde beşi oranında teminat talep edilmektedir.

Değişiklik öncesinde ihalenin feshi davaları duruşmalı olarak yapılıyor ancak tarafların duruşmaya gelmemesi halinde yokluklarında karar verilebiliyordu. Değişiklik sonrası ise ihalenin feshi duruşmaları kural olarak duruşmalı olarak yapılacak ancak davanın usulden reddinin gerektiği durumlarda dosya üzerinden karar verilebilecektir.

Dava neticesinde hükmolunacak para cezası ihale bedelinin yüzde onu oranında iken bu oran “yüzde onuna kadar” olarak değiştirilmiş ve hakime oranın tayini hususunda takdir yetkisi tanınmıştır. Kanunda para cezasına hükmedilecek haller sayılmış olup ihalenin kesinleşmesini kötü niyetli olarak geciktirmeye ilişkin girişimlerin engellenmesi amaçlanmıştır. Ancak kimler aleyhine para cezasına hükmedileceği hususunda belirsizlik bulunmaktadır. Bu hususun da mahkeme kararları ve uygulama ile şekilleneceği kanaatindeyim.

134.maddede 7343 sayılı kanun ile yapılan değişiklikler, maddenin yürürlüğe girdiği tarihte ilk derece mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay’da görülmekte olan ihalenin feshi talepleri hakkında uygulanmaz. Ancak ihale bedelinin yüzde onuna kadar para cezasına mahkumiyete ilişkin hüküm görülmekte olan ihalenin feshi talepleri hakkında da uygulanır. Temyiz incelemesinde olan dosyalar bakımından para cezasının oranına ilişkin yapılan değişiklik tek başına bozma nedeni olmaz, Yargıtay değişikliği uygulamak suretiyle hükmü düzeltebilir.

İhalenin feshi davalarında görevsizlik ve yetkisizlik kararı verilmesi durumu için HMK mad.20’den ayrılan bir uygulama getirilmiştir. Görevsizlik veya yetkisizlik kararı dosya üzerinden inceleme yapılarak ve şikayet tarihinden itibaren en geç on gün içinde verilecek ve masrafı gider avansından karşılanmak suretiyle dosya resen görevli/yetkili mahkemeye gönderilecek olup verilen bu karar kesin karar olacaktır.

SONUÇ

İcra ve İflas Kanunu’nda yapılan son değişiklikler ile cebri satışların elektronik ortamda yapılması hükme bağlanmış ve icra takiplerine ilişkin birçok değişiklik, düzenleme yapılmış, eksik hususlar tamamlanmaya çalışılmıştır. Gelişen teknoloji itibariyle cebri satışlarda da elektronik ortamda satışların yapılacak olması gerekli ve önemli bir değişiklik olup emek/mesai/personel istihdamı/ihaleye fesat karışması gibi birçok problemi de çözebileceği kanaatindeyim. Ancak bazı konularda belirsizlikler bulunmakta olup bu hususlar da süreç içerisinde mahkeme kararları ve uygulama ile şekillenecektir.

Av. Sinem Çiftçi

KAYNAKÇA:

1. 7343 sayılı “İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”
2. “İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Elektronik Ortamda Yapılacak Satışların Usulü Hakkında Yönetmelik”
3. Serdar Kale, İcra ve İflas Hukukunda Online Satış, https://blog.lexpera.com.tr/icra-ve-iflas-hukukunda-online-satis