Kripto Paraların Haczi
Günümüzde, teknoloji ve bilişim alanındaki gelişmeler hayatımızın birçok alanını doğrudan etkilemektedir. Teknoloji 21. yüzyılda ortaya çıkan bir kavram olmasa da, kripto para ve blok zincir, bu konuda en büyük ilerlemelerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Dolayısıyla, ekonomi alanını etkileyen bu evrim, dünya genelinde yeni bir para birimi olarak ortaya çıkmıştır.
Kripto para, blok zincir teknolojisiyle tamamen dijital bir ortamda var olan ve doğrudan erişilebilirliği sayesinde bugün yaygınlaşan bir varlıktır. Bu paranın yayılmasının en önemli nedenlerinden biri, şifreleme yöntemiyle işlenen dijital değerlerin hiçbir merkez bankası veya kredi kurumu tarafından çıkarılmamasıdır. İnternet üzerinde var olmaları nedeniyle, herkesin erişebileceği bir ortam sağlanmıştır. Kripto paralar, bir değişim aracı olarak para ile benzerlik göstermesine rağmen, TL, USD ve Euro gibi merkez bankaları tarafından kabul edilmediği için fiat paranın kalitesine sahip değillerdir. Bu nedenle, yasal olarak mallar olarak kabul edilmeleri gerektiği düşünülebilir. Ancak, kripto paralar sanal oldukları ve somut varlıklar olmadıkları için mal olarak kabul edilemezler. Kripto paralar arasında en önemli olanı Bitcoin' dir. Bitcoin transferleri izlenemez ve cüzdan sahiplerinin kimlikleri daima gizlidir. Bu nedenle, Bitcoin' in kullanımına bağlı olarak, devletlerin kripto paralarla ilgili en azından kendi sınırları içinde bazı yasal düzenlemeler yapması beklenmektedir.
Türk yasalarında kripto paraları tanımlama konusundaki kaynaklar yetersizdir. Bu nedenle, Türk Hukuku'nda henüz tam olarak nitelendirilmemiş olan bu paralara el konmasıyla ilgili tartışmalı konular bulunmaktadır. 11.01.2018 tarihinde Hazine Müsteşarlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun yaptığı açıklamanın yanı sıra ek bilgiler vererek, kripto paraların Türk Hukuku'nda yasal bir dayanağının olmadığını ve dolayısıyla herhangi bir güvencesinin olmadığını belirtmiştir. Çünkü bugün büyük şirketlerde ciddi miktarda değeri olan kripto paralar, ciddi hukuki sonuçlara yol açabilecek potansiyele sahiptir. Kripto paralar, paranın ölçüldüğü değerler olmasına rağmen, haczi yasak değildir. İcra ve İflas Kanunu'na göre, borçlunun bankadaki hesabı, hesabın bulunduğu bankaya haciz bildirimi gönderilerek kontrol edilir. Aynı süreç, yabancı para cinsinden mevduat hesaplarında olan paralar için Türk Lirası (TL) cinsinden işlemlerin devam ettiği sürece kripto paralar için de uygulanacaktır. Söz konusu miktar TL cinsinden tutuluyorsa, doğrudan bulunan miktar belirlenir; eğer kripto parada bulunuyorsa, TL'ye dönüştürülüp transfer edilmek zorundadır.
Ancak, ülkemizde yapılan düzenleme ile kripto varlıkların ödeme işlemlerine tabi tutulması yasaklanmıştır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan ve Resmi Gazete' de yayımlanan 'Kripto Varlıkların Ödeme İşlemlerinde Kullanılmamasına İlişkin Yönetmelik' ile kripto paraların doğrudan veya dolaylı kullanımı yasaklanmıştır. Bununla birlikte, söz konusu parayı yatırım aracı olarak kullanmak ve işlemleri bankalar aracılığıyla gerçekleştirmek, ilgili düzenlemenin kapsamı içinde yasaklanmamıştır. Türkiye'deki yabancı kripto para borsalarında; borçlunun burada bir yatırımı olup olmadığını belirlemek mümkündür. Alacaklının veya alacaklının avukatının talebi üzerine, İcra ve İflas Kanunu'nun 89. maddesine dayalı olarak İcra Müdürlüğü'ne başvuru yapılır. Bu maddeye dayanarak, yerel kripto para borsaları buna dair bir cevap verir; cevap evet veya hayır olabilir. Borçlunun borcunun miktarına haciz uygulanır.
İcra ve İflas Kanunu kuralları, hüküm olmadan icra için para veya teminat alınacağını da belirtmektedir. Kripto paraların yasal olarak para niteliğinde olmamasının yanı sıra, olası bir icra sürecinde kripto paranın TL karşılığı takibe tabi tutulabilir. Benzer şekilde, poliçelere özgü takipte de para alınabilir. Kripto paralar yasal para olmadığından çek, poliçe gibi belgelere konu olamayacaklarından, kripto paranın yasal olarak para olarak kabul edilip edilmediğine bağlı olarak, alacaklı tarafından başvurulabilecek yöntemler farklılık gösterir. Kripto paranın resmi olarak para olarak tanınmamış olması nedeniyle, kripto para alacaklarına ilişkin hüküm olmadan icra başvurusunda bulunmanın mümkün olmadığı düşünülebilir. Çünkü hüküm olmadan icra prosedürü, konusu para olanlar tarafından başvurulan bir yöntemdir.
Alacaklı tarafından talep edilen 60 bin liralık alacağın karşılığında, İstanbul'un 14. İcra Dairesi'ne başvuruda bulunuldu ve borçlunun Türkiye merkezli bir kripto para borsasındaki hesabına haciz konulması talep edildi. Bu doğrultuda, 5 Mart 2021 tarihinde icra müdürlüğü, borçlunun kripto paralarına haciz koydu. Ayrıca, borçlunun sıcak cüzdan hesabı da engellenmiştir. Borçlunun avukatının itirazı üzerine, icra mahkemesi, böyle tür paraların dijital para veya sanal para türünde kabul edildiğini ve bu nedenle haczedilebileceğini belirterek itirazı reddetmeye karar verdi. Çünkü eğer el konulan şey para olarak kabul edilirse, onu satma ihtiyacı olmayacak ve alacaklı doğrudan el konulan parayı talep edebilecektir.
Parasal değeri olan varlıklar, yasa tarafından böyle bir malın haczedilmesini yasaklamadıkça haczedilebilir. Kripto paralar parasal bir değere sahiptir ve yasalar tarafından yasaklanmamıştır. Bu nedenle, borçluya ait kripto paraların haczedilmesine teorik olarak engel bir durum bulunmamaktadır. Günümüzde yaygın olan bu durumun Türk Hukuku'nda henüz yasal bir statüye kavuşturulmamış olması önemli bir eksikliktir ve zamanımızın bir sorunudur. Hiç şüphe yok ki, kripto paraların teknolojisi çok yakın bir gelecekte ekonomik ve ticari olarak yaşantımızı değiştirecek ve günlük hayatımıza birçok yaratı getirecektir. Borçluya ait ve parasal bir değeri olan her şey haczedilebilir. İlk olarak, kripto paraların yasal statüsü tanımlanırsa ve buna uygun bir yol izlenirse, belirsizlikler ortadan kaldırılacaktır.
Zeynep Özden
Referanslar:
1) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210416-4.htm
2)https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/borclunun-kripto-parasi-haciz-islemi-icin-menkul-kiymet-olarak-sayildi/2214609
