Konkordato Durumunda Finansal Kiralama Konusu Malların İadesi
Kural olarak konkordato tasdik kararı verildikten sonra finansal kiralama konusu malların iadesi, koşullar var ise talep edilebilecektir. Ancak 2004 sayılı İcra İflas Kanunu madde 307’de borçlu lehine bir düzenleme yapılmıştır. Söz konusu hükümde sayılan şartların gerçekleşmesiyle, borçlunun talebi üzerine, tasdik kararında finansal kiralama konusu malların iadesi 1 yılı geçmemek üzere ertelenebilir.
İş bu araştırmada kısaca finansal kiralama sözleşmesi ve konkordato kurumu açıklandıktan sonra konkordato durumunda finansal kiralama konusu malların iadesi şartları incelenecektir.
1. Finansal Kiralama(Leasing) Sözleşmesi
Finansal kiralama sözleşmesi kredi kullandırma amacıyla doğmuş ve bu amacın yanında başka ögeleri de içeren kendine özgü yapısı olan bir sözleşmedir.
Finansal Kiralama, “ İşletme sahibi kullanıcının kredi kurumu olan kiralayanla yaptığı bir sözleşmedir ki buna göre kredi kurumu, kiralananın işletmesinde gereksinim duyduğu ve belirlediği bir malın finansmanını sağlamak üzere, üçüncü kişilerden satın alarak ya da başka yollarla elde ederek, belli bir bedel karşılığı ve belli bir süre sözleşmeden dönmeme koşuluyla, üretim faaliyetlerinde kullanmak üzere onu kullanıcıya bırakır.”[1] şeklinde tanımlanmaktadır.
Finansal kiralama konusu malın mülkiyeti kiralayan şirkete aittir. Ancak taraflar sözleşmede, sözleşme süresi sonunda kiracının malın mülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabilirler.
2. Konkordato
2004 sayılı İcra İflas Kanunu madde 285’e göre borçlarını vadesi geldiği halde ödeyemeyen veya vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan herhangi bir borçlu, vade verilmek veya tenzilat yapılmak suretiyle borçlarını ödeyebilmek veya muhtemel bir iflastan kurtulmak için konkordato talep edebilir. Bu talebine İİK 286.maddesinde belirtilen belgeleri de eklemelidir. İflas talebinde bulunabilecek her alacaklı da gerekçeli bir dilekçeyle, borçlu hakkında konkordato işlemlerinin başlatılmasını isteyebilir. (İİK m.285)
Buna göre konkordato, borçlunun yetkili mahkemeden talebi ve alacaklılarının kanunen öngörülmüş nitelikli çoğunlukla kabulü ile onaylanmış olan teklifi doğrultusunda, borçlarını ödeyebilmesini ve muhtemel bir iflastan kurtulmasını sağlayan hukuki müessesedir.
Konkordato talebi üzerine mahkeme, belgelerin eksiksiz olduğunu tespit ettiğinde geçici mühlet kararı verir ve borçlunun malvarlığının muhafazası için gerekli gördüğü bütün tedbirleri alır.( İcra İflas Kanunu m.287)
Mahkeme geçici mühlet süresi içinde, itiraz eden alacaklıların dilekçelerinde ileri sürdükleri itiraz sebeplerini de dikkate alarak, konkordatonun başarıya ulaşacağı kanaatine ulaşması halinde borçluya 1 yıllık kesin mühlet verir.(İİK m.289)
Kesin mühletin alacaklılar bakımından sonuçları incelendiğinde şu durum konumuz bakımından önemlidir: Mühlet içinde borçlu aleyhine hiçbir takip yapılamaz ve daha önce başlamış takipler durur, ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararları uygulanmaz, bir takip muamelesi ile kesilebilen zamanaşımı ve hak düşüren müddetler işlemez.(İİK m.294)
3. Konkordato Durumunda Finansal Kiralama Konusu Malların İadesi
Finansal kiralama sözleşmesinin sona ermesi halinde sözleşmeden doğan satın alma hakkını kullanmayan veya bu hakkı bulunmayan kiracı finansal kiralama konusu malı geri vermekle yükümlüdür.
Borçlunun konkordato durumunda olması kural olarak bu sonucu değiştirmez ve finansal kiralama konusu malların iadesi istenebilir. Ancak, İcra İflas Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 2004 sayılı İcra İflas Kanunu madde 307’de yapılan düzenleme ile malların iadesinin ertelenmesi mümkün kılınmıştır. [2]
Bu hükme göre: Borçlunun talebi üzerine, tasdik kararında finansal kiralama konusu malların iadesi karardan itibaren 1 yılı geçmemek üzere ertelenebilir.(İİK M.307) Bunun için;
I. Borçlu finansal kiralama sözleşmesinin aynen ifasını 294. Maddenin 7.fıkrası uyarınca üstlenmiş olmalı,
II. Finansal kiralamadan doğan kira alacağı konkordato talebinden önce doğmuş olmalı,
III. Ödenmemiş kira borcu, 3 aylık tutarı aşmamış olmalı,
IV. Bu erteleme nedeniyle finansal kiralama konusu malın değer kaybından kaynaklanabilecek zarar teminat altına alınmış olmalı,
V. Borçlu finansal kiralama konusu malın işletmenin faaliyeti için zorunlu olduğunu ve iadesi durumunda ekonomik varlığının tehlikeye düşeceğini yaklaşık olarak ispat etmiş olmalıdır.
Bu 5 şartın gerçekleşmesi halinde, borçlunun talebi üzerine finansal kiralama konusu malların iadesi karardan itibaren 1 yılı geçmemek üzere ertelenebilir. Şartlardan birinin dahi gerçekleşmemesi halinde finansal kiralama konusu malların iadesi ertelenemeyecektir.
Yukarıda bahsi geçen aynı hükme göre konkordatoyu tasdik eden mahkeme, eğer borçlu ertelemeyi yanlış bilgiler vermek suretiyle elde etmişse veya borçlunun serveti ve gelirleri artmış ve borçlu, ekonomik varlığını tehlikeye sokmadan borcu ödeyebilecek hale gelmişse yahut finansal kiralama konusu malın iadesi borçlunun ekonomik varlığını artık tehlikeye sokmayacaksa, bunların yaklaşık ispatı sonucu ve ilgili alacaklının talebi üzerine borçluyu da davet ederek ertelemeyi kaldırır.
Finansal kiralama sözleşmesinin feshi halinde sözleşme fesih ile sona ermiş olduğundan yukarıda açıklandığı üzere finansal kiralama konusu malların iadesi gerekmektedir. Bu fesih üzerine iadenin sağlanması için mahkemeye yapılan başvuru sonucu alınan ihtiyati tedbirin uygulanması zamanında, konkordato mühlet kararının varlığı halinde durum ne olacaktır?
Bu halde İcra Müdürlükleri çoğunlukla kesin mühlet kararının olmasını gerekçe göstererek İİK madde 284 gereği mühlet kararı varken ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbir taleplerinin uygulanmayacağını gerekçe göstererek ihtiyati tedbir kararını uygulamayarak iade taleplerini geri çevirmektedir. Bu konuda mahkemelerin uygulamaları da netlik kazanmış değildir. Özellikle borçlular tarafından, finansal kiralama konusu malların kullanımının, faaliyetlerinin devamı için zorunlu olduğunu ispatlanması halinde mühlet kararı gerekçe gösterilerek ve konkordatonun da bir anlamının kalmayacağı ifade edilerek finansal kiralama konusu malların iadesi reddedilmektedir. Bazı mahkeme kararlarında ise mühlet kararında açıkça finansal kiralama konusu mallar için tedbir kararı verilmemiş ve iadenin ertelenmesi şartları da gerçekleşmemişse bu malların iadesine herhangi bir engelin olmadığı ifade edilmektedir.[3]
Konkordato mühlet kararında başkaca malların satışı, kiralanması vs. için tedbir kararı verilip finansal kiralama konusu mallar için böyle bir tedbire yer verilmemesi halinde malların iadesine herhangi bir engel olmamalıdır. Çünkü 2004 sayılı İcra İflas Kanunu madde 307’de finansal kiralama konusu malların hangi hallerde iadesinin ertelenebileceği açıkça şartlara bağlanmıştır. Bu nedenle eğer erteleme şartları gerçekleşmemiş ve mahkemece konkordato mühlet kararında finansal kiralama konusu mallara ilişkin bir tedbire de hükmedilmemişse bu karar ve İİK m.284 gerekçe gösterilerek finansal kiralama konusu malların iadesi engellenmemelidir. Aksi halde İİK madde 307’de sayılmış olan iadenin ertelenmesi şartlarının bir anlamı kalmayacaktır.
4. Sonuç
Finansal kiralama sözleşmesinin sona ermesi halinde sözleşme konusu malların, eğer kiracı tarafından satın alma hakkı kullanılmamış veya böyle bir hak tanınmamışsa kiralayana iadesi gerekmektedir. Borçlunun konkordato durumunda olması kural olarak finansal kiralama konusu malların iadesine engel değildir. Ancak yukarıda açıklandığı üzere 2004 sayılı İcra İflas Kanunu m.307’deki şartların sağlanması halinde mahkeme 1 yılı geçmeyecek şekilde finansal kiralama konusu malların iadesini erteleyebilir. Bu halde erteleme mevcut olduğu müddetçe finansal kiralama konusu malların iadesi talep edilemeyecektir. Konkordato mühlet kararının varlığı halinde ise durum uygulamada netlik kazanamamış olmakla beraber kanaatimizce; konkordato mühlet kararında açıkça finansal kiralama konusu mallar için de bir tedbire hükmedilmedikçe ve iadenin ertelenmesi koşulları gerçekleşmedikçe finansal kiralama konusu malların iadesinin önünde herhangi bir engel yoktur.
Zeynep Sude Sağlık
KAYNAKÇA
1. Ruhi Ahmet Cemal, Sözleşmeler Hukuku, Cilt 1.Bası, Seçkin Yayıncılık Ankara 2011,s.557-559
2. 2004 sayılı İcra İflas Kanunu m.307
3. İstanbul 34. İcra Müdürlüğü , E.2019/15735
4. İstanbul 19. Asliye Ticaret Mahkemesi, E.2019/610
5. İstanbul 12. Asliye Ticaret Mahkemesi, E.2019/228
