Hızlandırılmış Tahkim

Tahkimdeki en önemli eğilimlerden biri, tahkim verimliliğini artırma ihtiyacı olmuştur ve olmaya devam etmektedir.  Bu istek ve (çoğunlukla) yüksek maliyetler ve tahkim süreçlerinin uzun sürmesi nedeniyle, etkinliği herhangi bir tahkim kurumunun başarısında çok önemli bir faktör olacak şekilde, süratlendirilmiş veya "hızlandırılmış" yöntemler geliştirilmiştir.  Hızlandırılmış prosedürler, tahkim kararlarının daha hızlı ve daha düşük maliyetle verilmesini garanti eden, sıkıştırılmış zaman çerçevelerine ve daha az zahmetli yöntem adımlarına dayalı özel prosedürlerdir. Tarafların uyuşmazlıklarını düşük bir maliyetle ve zamanında çözmelerini sağlayan, kısaltılmış, basitleştirilmiş ve yoğun bir zaman çerçevesine sahip bir süreçtir.

Hızlandırılmış yargılama usulü (bundan böyle " HYU " olarak anılacaktır) hükümleri birçok kurumsal tahkim kuralı kapsamında düzenlenmektedir. Birçok tahkim kurumunun kendi özel HYU seçimi vardır.  Örneğin, SIAC, ICC, HKIAC, SCAI, DIS, SCC, LCIA, ISTAC, vb. nin tahkim kuralları kapsamındaki hızlandırılmış usul hükümleri. Hızlandırılmış yargılama usulü hükümleri açıkça seçilerek (dahil olma/opt-in hükmü, ayrı bir sözleşme) veya varsayılan hüküm (belirlenmiş bir parasal eşik sınırı altında) olmak üzere çeşitli yöntemler ile uygulanır.

Uluslararası Ticaret Odası (ICC), İsviçre Odası Tahkim Kurumu (SCAI), Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi (HKIAC), Singapur Uluslararası Tahkim Merkezi (SIAC) ve İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) gibi kurumların bazı düzenlemeleri belirli bir parasal eşiğin altına düşen talepler için hızlandırılmış süreçleri belirleyen bir devre dışı bırakma (opt-out) mekanizması içerir.  Tarafların, bu yöntemce dikkate alınmamaları için devre dışı bırakma yöntemi kapsamında hızlandırılmış muhakeme düzenlemelerinden vazgeçmeleri gerekir. Bu bağlamda, uluslararası uyuşmazlıkların çözümü konusunda en çok tercih edilen küresel kurum olduğu için ICC' nin hükümleri daha ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

ICC TAHKİM KURALLARI

Uluslararası tahkimdeki eğilim, tüm dünyadaki tahkim kurumlarının revize edilmiş normlarında gözlemlenebilir. Uluslararası Ticaret Odası, 2017 Tahkim Kuralları (bundan böyle "ICC 2017 Kuralları" olarak anılacaktır) aracılığıyla, varsayılan olarak HYU uygulaması sağlayan Hızlandırılmış Prosedür Usul Kurallarını uygulamaya koymuştur..

Dolayısıyla, bu kuralların uygulanması aşağıdaki kriterlerden birinin varlığına bağlıydı (Madde 1 (2) Ek VI ile bağlantılı olarak ICC 2017 Kurallarının 30 (2) maddesi):

• HYU’yu uygulamak için taraflar arasındaki anlaşma (açık başvuru);  veya

• Bir ihtilaftaki tutar 2.000.000 Amerikan dolarlık parasal eşiği aşmaz (varsayılan uygulama).

Verimliliği açısından prosedürü kişiye özel hale getirme seçeneği olsa bile, tarafların bunu nadiren tercih ettikleri ve bunun yerine standart çözümleri uygulamaya karar verdikleri önceki yıllarda kanıtlanmıştır (ICC Kılavuzu, 2014). Çünkü devre dışı bırakma olasılığı, "en zorlu ve yenilikçi hükümlerden biri" olarak bulunmuştur (Arroyo 2018, 2433).  Bu nedenle, bazı insanlar hızlandırılmış tahkimin varsayılan uygulamasına sempati duymuştur.

HYU uygulamaya konduğundan beri, ICC nezdindeki hızlandırılmış yargılamaların sayısı her yıl artmaktadır.  ICC tarafından yayınlanan istatistiklere göre, 2019'da tüm ICC tahkim yargılamalarının %17'si (869 davadan 146'sı) HYU kapsamında yürütülürken (Matamoros, 2021), 2020'de ise ICC'ye kayıtlı tüm davaların %28'i (261 davadan 261'i)  929 vaka) HYU kapsamında yürütülmüştür (ICC İstatistikleri, 2020).

Hızlandırılmış prosedüre daha güçlü bir geçiş, 2021'de önceki ICC kurallarında yapılan değişikliklere yansımıştır (bundan sonra "ICC 2021 Kuralları" olarak anılacaktır).  Bu değişiklikler, parasal eşik açısından HYU’ nun kapsamını 2.000.000 ABD Dolarından 3.000.000 ABD Dolarına genişletmektedir (Madde 1 (2) ICC 2021 Kuralları Ek VI; Vega-Gonzalez, Gonzalez 2020; Lingard ve diğerleri 2022, 17).  2020'de kayıtlı davaların %38'inin 3.000.000 Amerikan dolarının altındaki ihtilaflar olduğu düşünüldüğünde, bu değişiklik çok önemlidir. Sonuç olarak, HYU otomatik olarak yaklaşık 353 vakaya uygulanmaktadır (ICC İstatistikleri, 2020). Bununla birlikte, ICC yetkililerinin de belirttiği gibi, parasal eşiğin yükseltilip yükseltilmeyeceği değil, ne kadar yükseltilmesi gerektiği asla sorulmamıştır (Stan, Petrescu 2021, 36).  ICC'nin, kararların daha uzun sürmesi ve tahkimlerin daha pahalıya mal olması yönündeki artan eğilime verdiği yanıt memnuniyetle karşılanmalıdır, ancak topluluğun aynı zamanda tek bir boyutun her zaman her şeye uymayacağını da kabul etmesi gerekir (Bell 2016; Welser, Klausagger 2015, 274).

2021'de ICC kurallarında yapılan değişiklikle güncellenen mevcut hızlandırılmış usul hükümleri şöyledir: "Bu prosedür, taraflar çekilmeye karar vermedikçe veya ICC Tahkim Mahkemesi belirli koşullarda bunun uygunsuz olduğunu düşünmedikçe, tahkim anlaşmasının tarihine bağlı olarak ihtilaftaki miktarın 2 milyon ABD Dolarını veya 3 milyon ABD Dolarını geçmediği durumlarda geçerlidir."

ICC 2021 Kurallarının Hızlandırılmış Usul Hükümleri aşağıdaki durumlarda geçerli olacaktır:

• İhtilaftaki tutar 2.000.000 ABD Dolarını geçmemekte olup, tahkim anlaşması 1 Mart 2017 tarihinde veya sonrasında ve 1 Ocak 2021 tarihinden önce yapılmış ise;

VEYA

• İhtilaftaki tutar ABD Dolarını geçmemekte olup, tahkim anlaşması 1 Ocak 2021'de veya sonrasında yapılmışsa;

VE

• Taraflar, tahkim anlaşmasında veya sonrasındaki herhangi bir zamanda Hızlandırılmış Usul Kuralları 'ndan vazgeçmemişse;

• Tarafların katılmayı kabul etmiş olmaları halinde de, tahkim anlaşmasının akdedildiği tarihe veya ihtilaftaki tutara bakılmaksızın, Hızlandırılmış Usul Hükümleri uygulanacaktır.  Bu tür katılma anlaşmaları herhangi bir zamanda yapılabilir.

ICC 2021 Kurallarının Hızlandırılmış Usul Hükümleri aşağıdaki durumlarda geçerli olmayacaktır:

• Kurallar kapsamındaki tahkim anlaşması 1 Mart 2017'den önce akdedilmişse;

• Taraflar, Hızlandırılmış Usul Hükümlerinden vazgeçmeyi kabul ettilerse;

 ICC Tahkim Kuralları, daha düşük değerli davalarda hızlandırılmış bir prosedürün kullanılmasını sağlar.  Taraflar, Hızlandırılmış Usul Hükümleri uygulamasını dahil etmemek isterlerse, maddeye aşağıdaki ifadeyi ekleyerek açıkça vazgeçmelidirler:

“Hızlandırılmış Usul Hükümleri uygulanmaz.”

• Divan, hakem heyetinin oluşturulmasından önce taraflardan birinin talebi üzerine veya kendiliğinden, Hızlandırılmış Usul Hükümlerinin uygulanmasının mevcut koşullarda uygun olmadığına karar verirse HYU uygulanmaz.

Sözleşme tarafları ayrıca ICC 2021 Kurallarının, ICC Tahkim Kurallarına yapılan atıfça HYU dahil olmak üzere ICC Kuralları kapsamında tahkim anlaşması olarak yorumlandığını öngören Madde 30 (1) (b)'yi dikkate almalıdır. ICC 2021 HYU'nun (Kurallar'ın 30. Maddesinde) taraf özerkliği kurallarına aykırı olduğu ve tarafların tahkim sözleşmesinin ihtilaf hükümleri oluşturduğu tartışılsa da (çünkü uyuşmazlık, tarafların tahkim anlaşmasına bakmaksınız tek hakem tarafından çözülecektir) divan önceden seçilmiş sayıda hakemin söz konusu yargılama için yeterli olduğuna karar verirse, sadece tarafların seçimine uyacaktır. Örneğin, ISMT, Ltd. - Fremak Endüstrisi Şirketi davasında,  tek bir hakemin önüne gelen dört tane satış sözleşmesinde, anlaşmazlığın taraflarınca bu sözleşmeden kaynaklanan veya bu sözleşmeyle ilgili herhangi bir ihtilaf veya iddianın ICC Kurallarına uygun tahkim ile çözüleceği kararına uyularak aynı tahkim anlaşması ile çözülmesi yoluna varılmıştır.  Benzer şekilde, Arcelor Mittal ABD, LLC - Essar Steel Ltd. davasında taraflar tahkim panelinin üç bağımsız hakemden oluşması konusunda anlaşmışlardır.  Bu seçeneklerin her ikisinin de şartlar altında uygun görülmesi nedeniyle, ICC Mahkemesi aynı yolu izlemiş ve tercih edilen sayıda hakemi seçmiştir.

SONUÇ

ICC, diğer birtakım tahkim kurumlarının izinden giderek, hızlandırılmış tahkim yöntemini benimsemek için düzenlemelerini güncellemiştir.  Amaç, kullanıcılara daha uygun fiyatlı ve zaman açısından verimli bir süreç sağlamaktır.  Yukarıdaki bulgular ışığında değerlendirmemiz, ICC 2021 HYU 'nun hızlandırılmış tahkime başvurmak için en uygun ve etkili kural olduğu yönündedir.

Ezgi Bahar

REFERANSLAR

1. Born, Gary B. 2021. Uluslararası Ticari Tahkim (Üçüncü baskı) Bölüm 15: Uluslararası Tahkimde Prosedürler

2. Arroyo, Manuel Arroyo.  2018. Bölüm 17, Kısım II: ICC Kurallarına İlişkin Açıklama, Ek VI.  2433 İsviçre’de Tahkim: Uygulayıcının Kılavuzu (İkinci Baskı)

3. Vega-Gonzalez, Martha E, Gonzalez Katie.  Uluslararası Tahkimde Çok Taraflılığın ve Çok Sözleşmeliliğin Zorlukları Sorunu ve Beklenen ICC Kural Değişiklikleri. Kluwer Tahkim Blogu.

4. Bell, Adrian. 2016: ICC zamandan ve maliyetten tasarruf yapmayı denemek için kuralları değiştirmektedir. CMS

5. ICC 2021 HYU [Kuralların 30. Maddesi ve Ek VI] & ICC 2017 HYU

6. ICC İstatistikleri, 2020. ICC Uyuşmazlık Çözümü 2020 İstatistikleri: 9,17-18

7. Matamoros, Sophie C. 2021. ICC hızlandırılmış prosedürün otomatik uygulamasını genişletmektedir.

8. ICC dava numarası 1:15-cv-03652-AKH ISMT, Ltd. v. Fremak Endüstrisi Şirketi(nihai karar), 26.01.2015 2 Tahkim Anlama Materyalleri ve ICC dava numarası 0:18-cv-0083-DWF-LIB, 3-6 Tahkim Anlama Materyalleri