Finansal Kiralama Sözleşmesinin Hüküm ve Sonuçları

Finansal kiralama sözleşmesi, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu madde 18’e göre kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü bir kişiden veya bizzat kiracıdan satın aldığı veya başka suretle temin ettiği veya daha önce mülkiyetine geçirmiş bulunduğu bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören sözleşmedir.  Bu çalışmada finansal kiralama sözleşmesinin hüküm ve sonuçları incelenecektir.

1. Sözleşmenin Hüküm ve Sonuçları

Sözleşmenin hüküm ve sonuçları 6361 sayılı Kanun’un 23-29.maddeleri arasında düzenlenmiştir.

a) Tarafların Hak ve Borçları

• Yukarıda yazılı olduğu üzere finansal kiralama sözleşmesinin tanımından çıkan sonuca göre, kiracı sözleşme süresince finansal kiralama konusu malın zilyedidir. Buna uygun olarak sözleşmenin amacı çerçevesinde bu maldan her türlü faydayı elde etme hakkına sahiptir.
• Kiracı, malı sözleşmeye uygun olarak ve itinayla kullanmak zorundadır.(6361 sayılı Kanun m.24/2)
• Sözleşmede aksine bir hüküm yoksa kiracı, malın her türlü bakımından ve korunmasından sorumlu olup, bakım ve onarım masrafları kiracıya aittir (6261 sayılı Kanun m.24/3). Buradan çıkan sonuca göre eğer taraflar malın bakım ve onarımı için farklı bir düzenleme getirmemişlerse malın bakımı, korunması ve bunlara ilişkin masraflar kiracıya ait olacaktır.
• Malın kim tarafından sigorta ettirileceği sözleşmede düzenlenir ve sigorta primleri kiracı tarafından ödenir (6361 sayılı Kanun m.24/4)
• Kanun’un 24.maddesinin 5.fıkrasına göre, sözleşme süresi içerisinde malın hasara uğraması veya telef olması durumunda malın hasar ve ziyaı sorumluluğu kiracıya aittir. Ancak bu sorumluluk ödenen sigorta miktarının karşılanmayan kısmı ile sınırlıdır. Bu durumda malın sözleşme süresi içinde hasarlanması veya zayi olması durumunda sigorta şirketince karşılanmamış kısım varsa bu kısımdan kiracı sorumludur.
• Kiracının seçimi ve talebi üzerine üçüncü kişiden sağlanan malın ayıplı olmasından kiralayan sorumlu tutulamaz. Aynı hüküm, malın bizzat kiracıdan sağlanması hâlinde de uygulanır (6361 sayılı Kanun m.24/6). Buna göre malın ayıplı olması halinde eğer bu mal kiracının seçimi ve talebi üzerine 3. kişiden sağlanmış yahut mal bizzat kiracıdan sağlanmışsa kiralayan bu ayıptan sorumlu olmayacaktır. Aksi halde ise kiralayan sorumlu olacaktır.

b) Malın Kiracıya Teslim Edilmemesi

Finansal kiralama sözleşmesinde kiralayanın borcu kira konusu malın zilyetliğini kiracıya geçirmektir. 6361 sayılı Kanun madde 25’e göre Finansal kiralama konusu malın, kiralayanın malın imalatçısı veya satıcısı ile zamanında sözleşme yapmaması veya gerekli ödemeyi zamanında yerine getirmemesi veya kiralayanın kusur ve ihmalinden kaynaklanan diğer sebepler ile kiracıya teslim edilmemesi hâlinde 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 123, 125 ve 126. madde hükümleri uygulanır. Kiralayan, maddede anılan şekillerde malın zilyetliğini kiracıya bırakmazsa borçlu temerrüdü hükümlerine göre sorumlu olur.

Buradan çıkan sonuca göre yukarıda sayılı hallerde finansal kiralama konusu malın kiracıya teslim edilmemesi halinde TBK m.123’e göre kiracı, finansal kiralama konusu malın teslim edilmesi için süre verebilir veya hakimden süre verilmesini isteyebilir. Kiralayan temerrüde düşünce verilen süre içinde, malı teslim etmez yani borcunu ifa etmezse veya süre verilmesini gerektirmeyen bir durum varsa kiracı, alacaklı olarak TBK m.125’te yer alan borcun ifası ve gecikme tazminatı veya borcun ifasından vazgeçerek olumlu zararın tazmini yahut sözleşmeden dönerek olumsuz zararın tazminini isteme seçimlik haklarından birini kullanabilir.

c) Zilyetliğin ve Kiracılık Sıfatının Devri

6361 sayılı Kanun madde 26’ya göre kiracı, kiracılık sıfatını veya sözleşmeden doğan hak veya yükümlülüklerini, kiralayandan yazılı izin almak kaydıyla devredebilir. Bu devir nedeniyle finansal kiralama sözleşmesinde yapılan kiracı değişikliği, ilgisine göre 21. veya 22. madde çerçevesinde tescil edilir veya şerh olunur. Konut finansmanı kapsamında yapılan finansal kiralama işlemlerinde kiracı, kiralayana bilgi vermek, diğer finansal kiralama işlemlerinde ise sözleşmede hüküm bulunmak kaydıyla finansal kiralama konusu malın zilyetliğini bir başkasına devredebilir (6163 sayılı Kanun m.26).

Bu durumda, kiracı ancak kiralayanın yazılı izni varsa kiracılık sıfatını devredebilecektir. Finansal kiralama konusu malın zilyetliğini ise ancak sözleşmede hüküm varsa bir başkasına devredebilir. Konut finansmanı kapsamında yapılan finansal kiralama işlemlerinde ise kiralayana bilgi vererek malın zilyetliğini başkasına devredebilecektir.

d) Finansal Kiralama Konusu Malın Mülkiyetinin Devri

6163 sayılı Kanun’un 27.maddesine göre eğer sözleşmede taraflar aksini kararlaştırmamışlarsa kiralayan malın mülkiyetini 3. kişiye devredemez. Ancak, sözleşmede devir yetkisi tanınmışsa devir sadece başka bir kiralayana yapılabilir. Bu devrin kiracıya karşı geçerli olabilmesi için ise kiracının durumdan haberdar edilmesi gerekmektedir. Devralan kişi de finansal kiralama sözleşmesinin hükümlerine uymak zorundadır.

e) Kiracının İflası veya İcra Takibine Uğraması

Finansal kiralama sözleşmesine konu malların zilyetliği kiracıya aittir. Be nedenle kiracının iflas etmesi ya da icra takibine uğraması durumunda finansal kiralama konusu malların ne olacağı 6361 sayılı Kanun madde 28’de düzenlenmiştir. Buna göre:

• Kiracının iflası halinde, iflas memuru, 2004 sayılı Kanunun 221 inci maddesinin birinci fıkrası hükmüne göre büro teşkilinden önce, finansal kiralama konusu malların tefrikine karar verir. İflas memurunun bu kararına karşı yedi gün içinde itiraz edilebilir.

Yani bu durumda icra memuru, finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir. Bu karara karşı ise 7 gün içinde itiraz edilebilir. Bu maddeye dayanarak, 2004 sayılı İİK m.16’ya göre haczedilemezlik şikayetinde bulunulabileceği gibi İİK m.96’ya göre 3. kişi kiralayanın istihkak davası açması da mümkündür. Çünkü yukarıdaki hükümler kiralayanın doğrudan istihkak davası açmasına engel değildir. Nitekim Yargıtay 12.HD. T.20.09.2011, 2011/802-16072 sayılı kararında “…Borçlu kiracı ve finansal kiralama yapan kiralayan yasanın bu hükmünden yararlanarak icra ve iflas müdürüne başvurabilirler. Sözü edilen hükümler kiralayanın doğrudan istihkak davası açmasına engel değildir” demiştir.

• Kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde, icra memuru, finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir. İcra memurunun kararına karşı yedi gün içinde itiraz edilebilir.

Yukarıdaki itirazlar icra mahkemesince en geç 1 ay içinde karara bağlanır (6361 sayılı Kanun m.19/3)

f) Kiralayanın İflası veya İcra Takibine Uğraması

6361 sayılı Kanun’un 23.maddesine göre finansal kiralama konusu malın mülkiyeti kiralayana aittir. Ancak taraflar sözleşmede, sözleşme süresi sonunda kiracının, malın mülkiyetini satın alma hakkını haiz olacağını kararlaştırabilir.

• Kiralayanın iflası halinde, 6361 sayılı Kanun madde 29’a göre sözleşme, kararlaştırılan sürenin sonuna kadar iflas masasına karşı geçerliliğini sürdürür.
• Kiralayan aleyhine icra yoluyla takip yapılmasında ise finansal kiralama konusu mallar, sözleşme süresi içinde haczedilemez.

Zeynep Sude Sağlık

Kaynakça

1. 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu
2. Yargıtay 12.HD. T.20.09.2011, 2011/802-16072 sayılı kararı
3. Kırmızı Mustafa, Açıklamalı İçtihatlı Kira Hukuku, Cilt 1.Bası, Bilge Yayıncılık Ankara 2013, s.860-873